Genelleştirilmiş anksiyete bozukluğu teşhisi ilk konduğunda (bir nörolog tarafından migren randevusunun ortasında), “Harika! Arama terimleri! Hadi rahatlayalım, Google.” diye düşündüm.
Basit ekran süresinin anksiyete bozukluğumla yolumu bulmama yardımcı olacağını varsaymak yanlıştı. İnternette beni gerçek anlamda bilgilendiren çok az şey buldum. Birincisi, “endişe” kelimesi tekrar tekrar kullanılıyordu. O zamanlar endişe benim yaptığım veya kendimi tanımladığım şey değildi. Evet, düşünmek ve aşırı düşünmek. Endişe, hayır.
Temmuz teşhisimden birkaç ay sonra, Eylül 2015’te, tenis oyuncusu Mardy Fish, anksiyete deneyimini canlı ayrıntılarla yakalayan harika bir makale yazdı. Bir noktada, şöyle özetliyor:
“Nesnel olarak, harika gidiyordum. Ve geriye dönüp baktığımda, kendime bunu söyleyebilmeyi isterdim. Ama harika gitmek, o zamanki ruh halimin işlemek için zaman bulduğu bir şey değildi. Odaklanabildiğim tek şey daha iyi olmaktı. İki ucu keskin bir kılıçtı.”
Fish’in yazısını okuduğumda, zaten bildiğim bir şeyi doğruluyordu. GAD’ın ne anlama geldiğini bir araya getirmek için birçok kişiyle konuştum, çok yardımcı olan bir kitap buldum ve kendi özel kaygı biçimimi kendim için anlamaya başladım. Bu kısa SSS’nin amacı, kişisel deneyimimden öğrendiklerimi paylaşarak benim gibi yolculuklarına yeni başlayan insanlara yardımcı olmaktır. Kaygınız olduğunu fark ediyor olabilirsiniz. Belki de yaygın kaygı bozukluğunun bazı semptomlarını sergilediğiniz söylenmiştir. Şu anda klavyenizden cehennemi Google’lıyorsanız ve sorularınıza cevap bulamıyorsanız, hoş geldiniz, zihin gezgini.
S: Yaygın kaygı bozukluğu tam olarak nedir?
C: Muhtemelen bu konuyu araştırıyorsunuzdur, bu yüzden size bunun özellikle iş, finans ve ilişkilerle ilgili aşırı “endişe” ile karakterize bir psikolojik bozukluk olduğu konusunda daha önce gördüğünüz aynı sıkıcı cevabı vermeyeceğim. GAD’ı olan tanıdığım bazı kişilerin uzun süredir buna sahip olduklarını bilmediklerini söyleyeceğim. Kendilerini “endişeli” olarak tanımlamadılar. Kitaplar ve doktorlar size GAD’ın endişe hakkında endişelendiğiniz anlamına geldiğini söyleyebilir, ancak bunu endişe olarak bile düşünmüyorsanız, bu yardımcı olmaz. Ve endişeyi bir başa çıkma mekanizması olarak uzaklaştırmaya bu kadar alışmışsanız, yine de bu terimlerle konuşmak daha fazla soruna yol açabilir.
Benim için GAD, hayatımdaki hemen hemen her şeyi aşırı düşünmem, her şeyi titizlikle çözmeye çalışmam anlamına geliyordu. Bir sorun ortaya çıktığında, onu yazıyor ve her yöne çılgınca saldırılar başlatıyordum. Ayrıca, omuz ve boyun ağrılarım da çok fazlaydı. Sık sık mide bulantısı çekiyordum, özellikle otobüslerde. Bazen başım dönüyordu, neredeyse bayılma noktasına geliyordu. Nöroloğumun GAD olduğumu bilmesini sağlayan fiziksel semptomlardı.
S: Bir kişi GAD’ye sahip olabilir ve bunu bilmeyebilir mi?
C: Kesinlikle. GAD’si olan kişilerin doğru bir teşhis konulmadan önce birçok doktora görünmelerinin yaygın olduğunu gördüm. Gastroenterolog, kiropraktör, nörolog, akupunktur uzmanı ve jinekolog muayenehaneleri tanıya giden yolda sıklıkla başvurulan noktalardan bazılarıdır.
S: Kalıtsal mı?
C: Herkesin sorduğu bir soru olup olmadığını bilmiyorum ama benimkilerden biriydi. GAD’ın nereden geldiğini anlamak istiyordum. Evet, genetik bir bileşen olabilir. Ancak sıklıkla olduğu gibi, bu denklemin yalnızca bir parçasıdır. Genetik kökleriniz ve anksiyete bozukluklarına yatkınlığınız olabilir, ancak bunlar çevresel faktörler tarafından da tetiklenebilir. Sevdiğiniz birinin ölümü, boşanma, işinizi veya evinizi aniden kaybetmeniz veya koşullarda büyük bir değişiklik GAD’ın epizodik alevlenmelerine neden olabilir.
S: Alevlenirse, bu diğer zamanlarda uykuda olduğu anlamına mı gelir?
C: Anladığım kadarıyla (ben bir hastayım, doktor değilim!), GAD’a yatkınlığınız olabilir, ancak uygun tedaviyle semptomlarınızı kontrol altına alabilirsiniz. Ancak bu duruma yatkınsanız, başınıza bir şey geldiğinde, diğer insanlara göre daha büyük anksiyete tepkileri gösterme olasılığınız daha yüksek olabilir. Bunu neredeyse bir GAD sinüs dalgası olarak düşünüyorum ve denklem sizin hayatınız ve içinde neler olup bittiği.
S: Tam olarak ne kadar “karmaşık”sınız? Lütfen açık olun.
C: Son zamanlarda banyoda birkaç karınca oldu. Pencereden içeri giriyor gibi görünüyorlardı. “Muhtemelen pencereyi değiştirmeliyiz,” kocama ilk düşüncem ve önerimdi, bunu karşılayamasak bile. Beş ila 10 karınca görmüyorum. Evimizi istila edeceklerini ve sonunda götüreceklerini hayal ettiğim kaçınılmaz 100 ila 200 karınca görüyorum. Felaket senaryoları yazarken burada ve şimdi ile başa çıkmak benim için çok zor. (Bu bilişsel bir çarpıtmadır. Bilişsel çarpıtmaları tanımayı öğrenmek, GAD tedavisinde etkili bulduğum bir yöntem olan bilişsel davranışçı terapinin önemli bir unsurudur.)
Bir arkadaşım güzel ifade etti: “Her şeyi aceleyle yaptığımı fark ettim. Dişlerimi fırçalamak veya kahve yapmak gibi basit şeyler bile. Ve tipik bir günde yaptığım şeylerin yüzde 80’i acele etmeyi ve telaşı gerektirmiyor. Bu, gün boyunca çok fazla stres ve endişe yaratıyor.” Ne demek istediğini tam olarak anlıyorum. Bazen, herhangi bir anda herhangi bir küçük ev işini yapmazsam dünyanın sonunun gelebileceği hissine kapılıyorum.
Kaygı bozukluğumun en kötü dönemi, buna sahip olduğumu bilmeden önceki zamandı. Bir şeylerin yanlış olduğunu biliyordum, ama ne olduğunu bilmiyordum. Çaresizce bunu çözmek istiyordum. Bir cevap almak için bilinen her yolu denerdim. Teşhisim başıma gelen en iyi şeylerden biriydi. Bunun için çok minnettarım.
S. GAD’ım varsa, bunu nasıl ortadan kaldırabilirim? Sonsuza dek sürer mi?
A: İşte benim düşüncem. İdeal durum, dalganın üzerinde kalabilmem. Hatta belki de uzun süre sakinlikte çok az kaygıyla asılı kalabileceğim bir noktaya bile gelebilirim. Stresli şeyler olduğunda, benim özel cinimin dalganın tepesinden kafasını çıkarmasını beklerim. Onunla ne yapacağımı bilmek ve daha önce ziyaretlerinden sağ kurtulmuş olmak çok yardımcı oluyor.
Benim için işe yarayan bazı son örnekler: Meditasyon. İlaç. Orta düzeyde okuma ve öğrenme (başka bir deyişle, aşırıya kaçmayın). İletişim.
S: Herkes bunu geliştirebilir mi? Buna sahip olmak ile sıradan, stresli bir Amerikalı olmak arasındaki çizgi nedir?
A. Şu anda, dünyayı kaygı dolu gözlüklerle görüyorum, bu yüzden etrafımdaki birçok insanda kaygı görüyorum. Ancak nihayetinde, sıradan kaygı, stres ve GAD arasındaki farkın dereceye bağlı olduğunu buldum. Birçok insan bayılmıyor veya gecenin ortasında kalkmıyor. Birçok kişi her gün boyun masajına ihtiyaç duymaz. Ve birçok kişi günlük hayata ekstra stres katacak şekilde düzenli sosyal etkileşimlerin sonuçlarını olumsuz şekilde tahmin etmez.
Benim deneyimimden kendisinin de GAD hastası olduğunu öğrenen arkadaşlarımdan biri, “Neredeyse her şeyi deneyimlediğim için geleceğe projeksiyon yapma eğilimindeyim. Ve genellikle gelecekte olabilecek ancak büyük ihtimalle asla gerçekleşmeyecek bazı olumsuz olaylarla nasıl başa çıkacağımı planlıyorum. Bu yüzden gelecekte asla gerçekleşmeyecek bir şey için şu anda endişeleniyorum.” dedi. Bu size tanıdık geliyorsa, yaygın anksiyete bozukluğu hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyebilirsiniz.
S: Benim sorunum bu muydu?
C: Bunu söyleyemem ama söylediklerimden herhangi biri doğruysa, başlamak için harika bir yerin “The Worry Cure” kitabı olduğunu söyleyebilirim. Başlığı çok fazla düşünmeyin ve “endişe” kelimesini düşünmeyin. Sadece fiziksel semptomlarınızı düşüncelerinizin merceğinden inceleyin ve bu kitabın söylediklerinin sizinle ilgili olup olmadığına bakın.
S: Kendimi hiç daha iyi hissedecek miyim?
C: GAD’niz varsa daha iyi hissedebileceğinize inanıyorum. Bu benden gelen zor kazanılmış bir ifade. Ben şüpheciyim ve sizi yatıştırmak istemiyorum, okuyucu. Ama bence bunu okuyor olmanız bile kendinizi daha iyi hissedeceğiniz anlamına geliyor.
S: Bunu nereden biliyorsunuz?
C: Zaman değişiyor. İnsanlar depresyon, anksiyete ve diğer ruhsal hastalık türleri hakkında 20’li yaşlarımda olduğumda hiç olmadığı kadar açıkça konuşuyorlar. Bunu 5 yaşındaki kızım adına gördüğüm için çok mutluyum. İnsanlar zihinsel durumların yelpazesi hakkında ne kadar çok açıkça konuşursa, onlara o kadar erken yardım edilebilir. Bir yıl önce bu kadar kişisel bir şey yazmayı hayal bile edemezdim. Şimdi kaygımın sağlıklı bir şekilde yönetilebilmesi için benim bütünleşik bir parçam olması gerektiğini hissediyorum. Umarım başkaları da aynı şekilde hisseder.
S: Bir “Gaddie”nin arkadaşı veya aile üyesiysem ne yapmalıyım?
C: Seni anlıyorum. Arkadaş-terapist rolünden kaçınmak zor olabilir. Arkadaşınızı aşağılayıp ona çevresi hakkında daha gerçekçi bir görüş sunmaya çalıştığınızı görebilirsiniz. Amaç, kendinizi yormadan kendi kaslarını geliştirmelerine yardımcı olmaktır. Sonuç: Önce kendinize oksijen maskesini takın.
Öte yandan, kafa karıştırıcı da olabilir çünkü GAD genellikle mükemmeliyetçilik veya yenilmezlik olarak ortaya çıkar. Yardıma ihtiyacı yokmuş gibi görünen birine nasıl yardım edersiniz? Sahip olduğunuz bilgileri alın ve içgüdülerinize uyum sağlayın. Kişi çok hızlı mı konuşuyor? Çok fazla fiziksel acı mı çekiyor? Şikayetçi mi görünüyor? Eğer öyleyse, etraflarındaki dünyaya nasıl tepki verdiklerine uyum sağlamayı öğrenmeleri gerekebilir. Bir arkadaş olarak, onlara kendilerine karşı nazik olmaları ve anda kalmaları için nazikçe cesaret vererek yardımcı olabilirsiniz. Onlara bu parçanın bir bağlantısını gönderin. Bunu sevgiyle yapın.